28-3-42 over verdriet

En tegen Ilse Blumenthal zal ik op een goede dag misschien zeggen: Ja, het leven is mooi, aan het eind van iedere dag prijs ik het, terwijl ik toch weet, dat zonen van moeders, zoals u ook een moeder bent, in concentratiekampen vermoord worden. En het verdriet daarover moet je dragen, je kunt er je onder laten verpletteren, je zult ook wel weer opstaan, een mens is zo iets sterks en het verdriet daarover moet ahw een bestanddeel van jezelf worden, een stuk van je lichaam en van je ziel, je hoeft er niet voor weg te lopen, draag het, maar als een volwassen mens, reageer je gevoelens niet af in een haat, die zich wreken wil op alle duitse moeders, die toch nu, op dit ogenblik, hetzelfde verdriet te dragen hebben als jij om hun gesneuvelde en vermoorde zonen.

Dit verdriet moet je in jezelf alle ruimte en onderdak verschaffen, die het toekomt en op die manier zal het verdriet in de wereld misschien verminderen, als iedereen draagt, eerlijk en loyaal en volwassen draagt, wat hem wordt opgelegd. Maar als je het verdriet niet het eerlijke onderdak verleent, maar de meeste ruimte openstelt voor haat en wraakgedachten, waaruit weer nieuw verdriet voor anderen geboren zal worden, ja dan neemt het verdriet nooit een einde in deze wereld en zal het zich steeds vermeerderen.
En als je het verdriet de plaats en de ruimte gegeven hebt, die het krachtens zijn nobele geboorte toekomt, ja, dan mag je toch zeggen: het leven is zo schoon en zo rijk. Het is zo, dat je in God zou kunnen geloven.

Etty Hillesum