Dat 3

Er is een ontvangen dat de gever in staat stelt zijn levenszin als zodanig te realiseren, waarin de vreugde van het ontvangen en het geven een wederzijdse bemiddeling is, een vereffenen en compenseren, een verzoening en schuld delgen, omdat we niet ontkomen aan de idee, dat wij mede schuldig zijn aan het wel en wee van het geheel en een mens eigenlijk niet en nooit genoeg kan doen om mede te werken aan het opheffen van der blokkade, waarin het mensdom zich bevindt. Dit kan hij in de eerste plaats doen door zichzelf van zijn ketenen te bevrijden, die zijn innerlijk leven verhinderen, waarvan hij nooit moet denken dat hij ze op zijn omgeving als de oorzaak daarvan zou kunnen projecteren. Omgeving overwinnen, welke ook, is altijd terug te brengen tot zichzelf overwinnen en daarmede toch de omgeving ongemoeid te laten. Het merkwaardige is dat door het vertrouwen waarover wij spraken, ook de omgeving, al wordt deze door ogenschijnlijk granietachtige noodlotstoestanden bepaald, gaat worden als gemakkelijk verschuifbare coulissen.
Er is in iedere situatie een zekere rijpheid nodig waarin de impulsen die haar samenstellen hun dwingende uitwerking verliezen, waardoor een noodwendige verandering vanzelfsprekend wordt.

Het klinkt paradoxaal dat, indien we het geestelijk beeld uit 'dat' voortbrengen, het zal beantwoorden aan wat we voor eeuwig behouden, ook al doen we niet anders dan het bij voortduring te willen verliezen. Stelt u zich voor dat er een elementaire substantie is die door niets begrensd kan worden en die door niets kan worden tegengehouden, die alle begrenzingen doordringt en zich ook niet weerhouden laat door de kwaliteiten der ontkennende gedachten. Deze substantie, dit element, indien het bestond, zou aan het hoogste gezag beantwoorden, omdat niets het weerhouden kan, zoals van het element der waarheid is gezegd. Want ik zie niet in dat wat wij waarheid noemen niet aan onsterfelijke kwaliteiten zou beantwoorden, zodat er geen macht ter wereld is die haar invloed en haar bevrijdende kracht kan tegenhouden.
Ik bedoel hier niet met waarheid dat als bij een computer de dingen nauwkeurig in tij en getal geregistreerd kunnen worden, of dat bepaalde feiten wel fotografisch juist weergegeven kunnen worden. In die gevallen zijn we altijd nog afhankelijk van de waarneming van een mechanisch brein, hoewel een dergelijke waarneming onbetwistbaar zuiverder kan zijn dan de menselijke gedachte en het daaruit voortkomende oordeel.

Stel u verder voor dat dit element onvergankelijk is, dat het als radium een voortdurende kracht van zich kan uitstralen. In het laatste geval gaat deze vergelijking mank, want op een gegeven ogenblik is het radium 'op'. Maar niet het element dat wij ons voorstellen willen. Dit laatste is natuurlijk onmogelijk. We kunnen geen voorstelling van zulk een element krijgen omdat ons voorstellingsvermogen zelf 'op' raakt en daar zitten we dan weer. Daarom zouden we kunnen zeggen: de waarheidssubstantie is onvoorstelbaar en kan nooit een bezit uitmaken van een of ander brein. Men kan zich van dat absoluut vrije element dat wel omvattend is, maar niet omvat kan worden, geen voorstelling maken, maar men kan het hoogstens leren 'zien' als een vruchtbare idee. Welnu, dat element is 'dat'. Natuurlijk is het paradoxaal dat er iets is dat niet 'op' gaat en een eeuwig blijvend karakter heeft, waaraan niets dat we menselijk noemen, beantwoordt.
Het is als een katalysator. Een katalysator is immers in de chemie een substantie die in staat is alle andere lichamen op te lossen, ja zelfs alleen al door een blote aanraking, zonder zelve tot oplossing of ontbinding te komen. 'Dat' in de mens kan daarmede vergeleken worden. Het brengt in onze ziel een omzetting teweeg zonder zelf daardoor aangegrepen te worden. En daar ook onze wil de eigenschap van onaantastbaarheid bezit, is zij het enige waarover we bewust kunnen beschikken om die omzetting te bewerkstelligen.

Barend van der Meer

De uitgesproken woorden:

http://www.megaupload.com/?d=AS2D1UY1